Hoe weet ik of er copyright op een afbeelding zit?

Bijgewerkt: 2 november 2022

Het internet staat vol met mooie afbeeldingen. Waarom zou je zelf een afbeelding of foto voor je website maken, als je die van iemand anders kan gebruiken? Was het maar zo eenvoudig, want op de meeste afbeeldingen zit copyright (auteursrecht).

Dit betekent dat je de foto niet zomaar mag gebruiken. Ook niet wanneer je de bron of de naam van de fotograaf vermeldt. Wanneer je ongevraagd andermans afbeeldingen gebruikt dan kan dit juridische gevolgen hebben.

Maar hoe weet je of er auteursrecht op een afbeelding zit? Dat zie je soms aan de licentie die erbij staat. Of een ander stukje tekst dat naast of onder de foto is geplaatst. Helaas staat er bij veel afbeeldingen helemaal niets, dus moet je van de auteurswet uitgaan.

Zo lang heeft iemand copyright

In Nederland noemen we het auteursrecht, in Amerika copyright. Die twee betekenen hetzelfde en wettelijk gezien zijn er geen verschillen. Auteursrecht zit niet alleen op foto’s of afbeeldingen maar ook op teksten, muziek, kunst en wetenschap.

Het copyright is niet eeuwigdurend. Het vervalt 70 jaar nadat de auteursrechthebbende overlijdt. Ik zeg met opzet auteursrechthebbende want zo iemand hoeft niet de maker van het werk te zijn. Het auteursrecht is namelijk overdraagbaar.

Voorbeelden van verlopen auteursrechten

In 2022 verliep het auteursrecht op het bekende beertje Winnie The Pooh. En Mickey Mouse is eenzelfde lot beschoren, maar alleen wanneer het om de eerste versie van de beroemde tekenfilmmuis gaat. Ondanks dat je deze afbeeldingen nu vrij mag gebruiken, mogen ze niet naar Disney verwijzen. Want dat is een merk, en daar zit geen tijdslimiet aan vast.

Dus zelfs afbeeldingen waarvan het auteursrecht verlopen is kun je niet te pas en te onpas gebruiken. Lastig hè?

Auteursrecht zit niet altijd op afbeeldingen

Voor de meesten is het een uitgemaakte zaak dat de maker van een foto of afbeelding altijd het auteursrecht heeft. Maar in de praktijk klopt dit niet. Er is pas sprake van auteursrecht wanneer het werk uniek en creatief is. Het moet het stempel van de maker dragen waardoor het onderscheidend is.

Stel nu dat je een foto van Mark Rutte van het internet haalt. Je tekent er een snorretje op. Ben jij dan ineens de auteursrechthebbende? Dat zou je denken maar het toevoegen van een snorretje is niet uniek en creatief genoeg.

Met productfoto’s is dat net zo: meestal hebben productfoto’s geen eigen oorspronkelijk karakter. Verschillende rechtbanken hebben al beoordeeld dat productfoto’s geen auteursrechtelijke bescherming hebben. Maar het fotograferen van producten kan wel weer een schending van het auteursrecht zijn: er zit namelijk auteursrecht op het ontwerp van producten.

Oké, het wordt er nu niet makkelijker op. Benieuwd hoe je weet of er copyright op een afbeelding zit? Laten we verschillende situaties onder de loep nemen.

Je hebt de afbeelding in Google gevonden

De meeste webmasters of ondernemers zoeken afbeeldingen in Google om vervolgens voor hun website te gebruiken. Omdat heel Google vol met afbeeldingen staat is er meer dan voldoende keuze. En de gedachte hierin is logisch: “het staat op het internet dus het is vrij te gebruiken”.

Niet dus. Wanneer je een afbeelding via Google vindt dan moet je er standaard vanuit gaan dat hier auteursrecht op zit. Oftewel: pluk niet zomaar wat foto’s van het internet. Ook niet van social media, want hier geldt het copyright net zo goed.

Stockfoto’s met licentie

Wil je op een veilige manier afbeeldingen gebruiken, zonder dat je een boete staat te wachten? Maak dan gebruik van stockfoto’s met licentie. Dit zijn foto’s of afbeeldingen die je op speciale stockwebsites koopt. Je betaalt voor de licentie, dit is het (oneindige) recht op gebruik van de afbeelding.

Hoe en op welke manier je de afbeelding mag gebruiken staat altijd in de licentie beschreven. Er zijn verschillende licenties. Zo heb je licenties waarbij je de afbeelding niet mag bewerken. Ook moet je de naam van de fotograaf of de bron vermelden. Maar je hebt ook licenties die vrij zijn voor commercieel gebruik. Dit betekent dat je de afbeeldingen zowel commercieel (geld mee verdienen) als niet-commercieel mag inzetten.

Een vereenvoudige licentie betekent dat de afbeelding geschikt is voor commercieel gebruik, naamsvermelding is niet vereist en je mag zelfs wijzigingen aanbrengen.

Let bij aanschaf van stockfoto’s altijd goed op de licentie. Het is heel vervelend wanneer je afbeeldingen koopt die een licentie voor niet-commercieel gebruik hebben en je plaatst ze op je webshop of zakelijke website. Het middel dient niet het doel, en dit kan vervelende gevolgen hebben.

Wanneer er niks over auteursrecht bij de afbeelding staat

Sommige fotografen of webmasters zetten het copyright-teken bij hun afbeeldingen. Je weet dan in ieder geval dat dit de maker van de afbeelding is. Duidelijk, je mag deze afbeelding dus niet gebruiken.

Maar wat doe je wanneer er geen copyright-teken, een licentie of iets over het auteursrecht bijstaat? Hoe kun je dan weten dat er auteursrecht op die afbeelding zet? Dat kun je niet weten maar daar moet je van uitgaan. Want zo is het in de auteurswet geregeld.

Het verschil tussen copyright en Creatieve Commons

Bij copyright moet je altijd nadrukkelijk toestemming vragen, voordat je de afbeelding mag gebruiken. Zonder die toestemming ben je strafbaar. De auteursrechthebbende kan zich tegen ongeoorloofd gebruik verzetten. Dit kan in een boete resulteren, en soms in hoge juridische kosten.

Het is dus belangrijker om het verschil tussen copyright en Creatieve Commons te kennen.

• Copyright: toestemming nodig, vaak verplicht om aan naamsvermelding te doen en je mag de oorspronkelijke afbeelding niet bewerken
• Creatieve Commons: geen nadrukkelijke toestemming nodig en soms ook toestemming om de afbeelding te bewerken

Wanneer de maker zijn werk aanbiedt onder een Creative Commons-licentie dan betekent dit niet dat hij of zij ook het auteursrecht opgeeft. Het overdragen van het auteursrecht kan alleen door hier samen afspraken over te maken.

---