Is catfishing strafbaar in Nederland?

Bijgewerkt: 20 juli 2023

We brengen steeds meer tijd op het internet door. Of het via social media, een datingsite of een forum is, je komt via verschillende kanalen met mensen in contact. Vandaag wil ik waarschuwen voor catfishing. Het gaat hier om nepprofielen met als doel om anderen geld afhandig te maken, te pesten of om de trollen.

Afstand nemen van de eigen identiteit

Een catfish (en dan bedoel ik niet de meerval met dezelfde naam), is een persoon die afstand neemt van zijn eigen identiteit. Hij neemt de identiteit van een fictief persoon aan. Hierbij wordt een valse naam bedacht, en wordt er gebruik gemaakt van een foto van een fictief persoon.

Soms wordt een profielfoto van een bestaand persoon gebruikt. In dit geval is er sprake van identiteitsfraude.

Redenen om aan catfishing te doen

Ondanks dat catfishing ernstig klinkt, wordt het niet altijd om verkeerde redenen gedaan. Sommige mensen doen dit om hun seksuele identiteit te ontdekken. Bijvoorbeeld een jongen die twijfelt of hij niet liever meisje zou willen zijn. Door een social media profiel van een meisje aan te maken en in contact te komen met anderen, kan hij ontdekken of een vrouwelijke identiteit om bij hem past.

Anderen doen dit omdat ze weinig zelfvertrouwen hebben. Ze voelen zich dik, lelijk of waardeloos. Door een profiel aan te maken van een persoon die succesvol is, groeit hun zelfvertrouwen.

Catfishing kan dus positieve gevolgen hebben. In dit soort gevallen is het ook niet schadelijk voor anderen.

Romantische oplichting en financieel gewin

Helaas wordt catfishing vaak gebruikt voor romantische oplichting. Hierbij wordt een nepprofiel op social media of een datingwebsite aangemaakt. De persoon in kwestie probeert online een vriendschap met een ander te sluiten.

Het contact is langdurig en intens. De persoon probeert de ander verliefd op hem of haar te laten worden. Uiteindelijk wordt er een afspraak gemaakt om in het echte leven met elkaar te daten. Zoals je begrijpt, woont de catfish altijd verder van de persoon die verliefd op hem of haar geworden is. Omdat de catfish geen geld heeft, is de ander bereid om voor de reis te betalen. Of voor andere onkosten.

Zodra de catfish het geld heeft ontvangen, wordt het contact verbroken. Maar er zijn ook oplichters die contact blijven houden, en telkens weer opnieuw om geld vragen. In Nederland zijn hier een aantal zaken van bekend, waarbij de slachtoffers duizenden euro’s tot soms wel meer dan € 100.000 zijn kwijtgeraakt.

Burgers controleren

Sommige gemeenten maken valse profielen op social media aan. Dit doen ze om burgers te controleren. Bijvoorbeeld mensen die een bijstandsuitkering ontvangen. De gemeente wil weten of deze mensen niet ergens stiekem aan het werk zijn, of liegen over hun gezondheid.

Cyberpesten

Het vaakst wordt catfishing gebruikt om anderen via het internet te pesten. De dader neemt een anonieme of valse identiteit aan. Vervolgens wordt dit gebruikt om het slachtoffer te pesten of te kleineren.

Dit valt onder mentale mishandeling. Er zijn gevallen bekend waarbij tieners zelfmoord pleegden, naar aanleiding van cyberpesten. Zo pleegde de Amerikaanse Tina Megan Meier in 2006 zelfmoord nadat ze enige tijd was gepest via MySpace.

Is catfishing strafbaar Nederland?

Om maar gelijk antwoord te geven op deze vraag: nee, catfishing is in Nederland niet strafbaar. Wanneer je een valse indentiteit aanneemt op social media en hier geen kwaad meedoet, kan dit niet strafbaar worden gesteld. Catfishing staat dan ook niet vermeld in het Nederlands Wetboek van Strafrecht.

Toch zijn er een aantal zaken die wel strafbaar zijn, en die vaak middels een catfish account worden uitgevoerd. Hieronder lees je welke toepassingen strafbaar zijn.

Schending van de privacy (artikel 139f)

Wanneer je een valse identiteit op internet aanneemt, met de bedoeling om toegang te krijgen tot privé informatie, dan is dit strafbaar. Dit geldt ook wanneer er communicatie zonder toestemming ontstaat. Dit laatste is van toepassing manier iemand ongevraagd mails of brieven stuurt.

Identiteitsfraude (artikel 231b)

Het is niet strafbaar om een valse immuniteit op social media of een forum aan te nemen. Maar er mag geen sprake zijn van identiteitsfraude. Dit is de situatie waarbij iemand de persoonlijke gegevens van iemand anders gebruikt, om zich als hem of haar voor te doen. Bijvoorbeeld gebruik maken van iemands naam en/of profielfoto.

Niet altijd is het gebruik van iemands naam identiteitsfraude. Als iemand de valse naam ‘Stefan Jansen’ gebruikt, dan is dit een vrij algemene naam. Jansen is een van de meest voorkomende achternamen in Nederland. De voornaam Stefan is ook populair, dus de combinatie Stefan Jansen zal echt niet uniek zijn. Het wordt een ander verhaal wanneer iemand ook echt de profielfoto van ene Stefan Jansen gebruikt.

Lastigvallen (artikel 285b)

Catfishing is strafbaar wanneer je hiermee een ander stelselmatig lastigvalt, met als doel om de ander te dwingen iets te doen of om niet te doen. Maar ook om vrees aan te jagen of iets te dulden. Hierbij moet de ander wel aangifte doen, anders vindt er geen vervolging plaats.

In de praktijk komt het erop neer dat iemand met catfishing echt nare bedoelingen moet hebben, wil dit als misdrijf worden aangemerkt.

Afdreiging (artikel 318)

Dan heb je nog afpersing en afdreiging, dit is terug te vinden in artikel 318 van het Wetboek van Strafrecht. Het gaat hier om openbaring van een geheim, smaadschrift of bedreiging, om zichzelf te bevoordelen. Ook dit misdrijf wordt pas vervolgd wanneer er een aanklacht tegen de dader ligt.

Oplichting (artikel 326)

Oplichting is strafbaar volgens artikel 326 van het Wetboek van Strafrecht. Het gaat hier om een oplichtingsmiddel waardoor de ander gedwongen wordt tot bepaald gedrag. Oftewel: de dader wil zichzelf bevoordelen.

Mag je een vals profiel aanmaken?

Nog even voor de duidelijkheid: in Nederland is het niet strafbaar wanneer je een vals profiel aanmaakt. Dat wordt het pas wanneer je hier jezelf mee bevoordeeld (en anderen dus benadeelt).

Wanneer jij bijvoorbeeld een vals Twitteraccount aanmaakt en je doet dit alleen om af en toe ergens op te reageren of je mening te verkondigen, dan mag dit. Zolang je niemand zwart maakt, oplicht of lastigvalt, kan niemand je iets maken.

Het hangt dus helemaal van de situatie af of catfishing in Nederland strafbaar is. Het gaat er niet om DAT je een vals profiel aanmaakt, maar WAT je ermee doet.

Is het strafbaar om iemand te cathfishen?

Ja, het is strafbaar om iemand anders te cathfishen. Dit kan om twee dingen gaan:

• Je gebruikt de gegevens van iemand anders om een valse identiteit aan te nemen
• Je doet je als iemand anders voor om de ander te benadelen

Hoe weet je op een profiel nep is?

Het is soms lastig om een nepprofiel te achterhalen. Hieronder een aantal signalen die kunnen duiden op een fake account:

• Vaak weinig foto’s of berichten op hun profiel
• Niet veel volgers of vrienden
• Ze worden niet of nauwelijks getagd door anderen
• Hij of zij vraagt mogelijk naar je privégegevens
• Je wordt soms door die persoon lastiggevallen

Het is belangrijk om geen privégevoelige informatie aan anderen door te geven. Word je lastiggevallen, dan kun je die persoon blokkeren.

---