Twitter luikjes in een boek: mag dat?

Bijgewerkt: 27 juni 2023

Sander van Dam weet de aandacht naar zich toe te trekken. Allemaal te danken aan zijn boek met Twitter luikjes. Sander wil aan de hand van diverse tweets laten zien dat mensen zichzelf vaak tegenspreken. Naast de vele lovende reacties, is er ook veel kritiek op zijn boek ‘Deugen voor de bühne’. Sander heeft voor het publiceren van de tweets geen toestemming van de auteurs gevraagd. De vraag is of Sander, of jij, Twitterluikjes mag publiceren.

Betekenis van Twitter luikjes

De Twitter luikjes in het boek worden ook wel vierluikjes genoemd. Deze term is afkomstig uit de kunstwereld. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een kunstwerk, bestaande uit vier afbeeldingen of secties die naast elkaar worden weergegeven.

Met de Twitter vier luikjes is het precies zo. Er ontstaat een samenhangend beeld, waardoor het mogelijk is om een verhaal te vertellen.

Doel van het boek

Twitter is hét roddelmedium (en zeurmedium) van de wereld. Heb je iets te klagen, wil je iemand afzeiken of gewoon even lekker zeuren, dan moet je op Twitter zijn. Natuurlijk Twitter ook gebruikt voor het delen van informatie en om gezellig ergens over te praten. Maar vaak loopt het op heftige discussies uit.

Sander van Dam heeft al langer in de gaten dat sommige Twitteraars zichzelf behoorlijk tegenspreken. Jaren geleden plaatste hij enkele vierluikjes op Twitter, om mensen een spiegeltje voor te houden. In 2023 bracht hij een boek uit met de 100 beste Twitter luikjes.

Is het een schending van het auteursrecht?

De meeste mensen vinden het boek met de Twitter luikjes wel grappig. Maar degene die in het boek vermeld worden, zijn er minder blij mee. Sommigen hebben een advocaat ingeschakeld. Ze menen dat de publicatie van hun tweets een schending van het auteursrecht is.

Is dat ook zo? Gaat het echt om een schending van het auteursrecht? Dat hangt er een beetje vanaf. Bijvoorbeeld het soort tweets. Kijk eens naar onderstaande twee tweets en bepaal zelf op welke van deze twee auteursrecht rust.

Tweet 1: “nee, dat mag niet”.

Tweet 2: “1/2: nou, ik vind het best interessant om te weten dat tweets beschermd zijn door auteursrecht. Het is belangrijk dat mensen erkend worden voor een creatieve bijdragen, zelfs als het om een tweets gaat. Maar eerlijk gezegd ben ik soms wel verbaasd over hoe serieus sommige mensen hun tweets nemen.”

“2/2: ik bedoel, het is gewoon een kort berichtje op social media. Aan de andere kant begrijp ik dat mensen controle willen houden over wat ze delen. Het is een beetje een grijs gebied, vooral omdat ze Twitter zelf ook bepaalde rechten krijgt”.

Op de eerste tweet rust geen auteursrecht. Simpelweg omdat hij niet uniek genoeg is. Het zinnetje is kort, dat had iedereen kunnen bedenken.

De tweede tweet is een stuk langer en de auteur heeft hier een draadje van gemaakt (zijn reactie bestaat uit twee tweets). Deze tweet is uniek en er rust auteursrecht op.

Wanneer je de eerste tweet in een boek publiceert, is er niks aan de hand. Maar wanneer je, zonder toestemming, Twitter luikjes maakt op basis van de tweede tweet, dan is dit mogelijk een schending van het auteursrecht. Ik zeg ‘mogelijk’, omdat een rechter hier uiteindelijk toch anders over kan denken.

Auteursrecht op afbeeldingen

Veel mensen delen afbeeldingen op Twitter. Mag je dit soort afbeeldingen in een boek opnemen? Ga ervan uit dat dit mag. Er kunnen zich twee situaties voordoen:

1. Degene die de afbeelding heeft gepubliceerd, heeft deze afbeelding ook gemaakt en is auteursrechthebbende.
2. Degene die de afbeelding heeft gepubliceerd, heeft deze afbeelding van iemand anders overgenomen. Dit betekent dat een derde over het auteursrecht beschikt.

In beide gevallen mag je de afbeelding niet zomaar in een boek opnemen. Hier is altijd toestemming voor nodig. Tenzij het om een afbeelding met gratis licentie gaat, zoals je die bijvoorbeeld op Pixabay of Pexels vindt.

De wet omzeilen: het citaatrecht

Kan het boek met Twitter luikjes worden aangeklaagd vanwege een schending van het auteursrecht? Op basis van het auteursrecht wel. Of het ook kans van slagen heeft, dat is een tweede. Het hangt helemaal van de context af. Maar je hebt ook nog zoiets als het citaatrecht. Hier maken kranten, tijdschriften en televisieprogramma’s veel gebruik van.

Stel dat een bekende Nederlander op Twitter heeft laten weten dat hij gaat trouwen. RTL Boulevard wil dit nieuws naar buiten brengen. Om dit nieuwtje betrouwbaar te maken, tonen ze de tweet van die bekende Nederlander. Dit valt onder het citaatrecht.

Een tweet publiceren omdat dit grappig is, zonder duidelijk doel, valt niet onder het citaatrecht. Dus een boek met Twitter luikjes kan zich niet verschuilen achter het citaatrecht.

Kort gezegd is een boek met meerdere tweets van verschillende auteurs, geen reden om terug te vallen op het citaatrecht. In een rechtszaak zou dit geen standhouden.

Een parodie maken

Sommigen menen dat Twitter luikjes altijd gerechtvaardigd zijn, omdat het een parodie is. Een parodie is een humoristische imitatie of vervorming van een bestaand werk. Hierbij wordt gebruik gemaakt van humor, spot of overdrijving. Het nieuwe werk moet voldoende afstand hebben van het originele werk. Daar is bij Twitter luikjes geen sprake van. Dus nee, een boek met Twitter vierluikjes is geen parodie. Wat overigens niet wil zeggen dat het verboden is om zoiets te maken.

Recht op privacy

Stel dat je wat uitspraken op Twitter doet, en achteraf heb je hier spijt van. Misschien verwijder je jouw tweets. Maar het is te laat: iemand anders heeft er screenshots van gemaakt en publiceert dit in een boek. Daar gaat je eer en goede naam!

Kun je hier iets tegen doen? Vaak wel. Natuurlijk heeft de ander recht op vrijheid van meningsuiting. Maar jij hebt recht op eer en goede naam. Al helemaal wanneer je aan kunt tonen dat de Twitter luikjes (persoonlijke) schade opleveren. Bijvoorbeeld omdat dit van invloed is op je bedrijf, werk of privéleven.

In dit geval moet je ook aan kunnen tonen wat de schade is. Bijvoorbeeld dat je, als gevolg van de Twitter luikjes, minder klanten in je webshop hebt gekregen. Dat is een verlies van omzet.

In de praktijk kan het wel lastig zijn om de werkelijke schade aan te tonen. Komen er minder klanten naar je webshop door een boek waarin jouw tweets staan? Of is er net een Google algoritme update geweest, waardoor jouw webshop lager rankt?

Je kunt er ook je voordeel uithalen

Het Twitter luikjes boek hoeft niet voor iedereen slecht te zijn. Het boek van Sander van Dam is razend populair. Je zal er maar met je tweets instaan, dat levert je toch naamsbekendheid op. Voor sommigen kan dit in het voordeel werken.

Stel je die ondernemer met zijn webshop voor. Hij staat in het boek omdat hij ooit wat uitspraken heeft gedaan en zichzelf hierbij heeft tegengesproken. Mensen zijn nieuwsgierige wezens. Ze zien de naam van die ondernemer en gaan ernaar opzoekt. Zo komen ze met zijn webshop in contact. Worden nieuwsgierig naar zijn webshop. Kopen van alles. De ondernemer ziet zijn omzet stijgen.

Zie je wel dat het niet altijd slecht hoeft te zijn? En bedenk: mensen zijn roddels net zo snel vergeten als dat ze opkomen. Ondanks dat je naam in het boek vereeuwigd staat, zal het boek niet eeuwig gelezen worden. Ooit ligt het boek in de eurobak van de supermarkt.

Bescherm jezelf op het internet

Als ondernemer moet je begrijpen dat je tweets invloed hebben op hoe klanten tegen je aankijken. Denk na over wie je klanten zijn en of ze ook echt iets aan je tweets hebben. Klaag je over een concurrent of ben je gefrustreerd omdat iemand je geblokkeerd heeft, en vind je het nodig om dit op social media te vermelden? Dit is niet relevant voor je doelgroep. Het past ook niet bij je merkstem.

Probeer altijd een positieve toon in je tweets aan te houden. Roddels, anderen bekritiseren of negativiteit tast je imago aan. Wees je ook bewust van gevoelige onderwerpen en denk goed na of je deze bespreekbaar wil maken. Controversiële onderwerpen kunnen je klantenbestand negatief beïnvloeden.

Wil je toch klagen en zeuren? Doe dit in ieder geval niet onder je bedrijfsnaam of gewone naam. Leef je helemaal uit met een tweede account, zonder dat iemand weet dat jij dat bent. Mochten die tweets in een boek verschijnen, dan lig jij er niet wakker van.

Zelf een boek met tweets van anderen publiceren

Denk je erover om zelf een boek met opvallende of grappige tweets te publiceren? Dit is en blijft een grijs gebied. Enerzijds moet je de privacy van anderen respecteren. Vooral wanneer het om reeds verwijderde tweets gaat.

Het beste is om altijd toestemming aan diegene te vragen, voordat je zijn of haar tweets publiceert. Dat voorkomt achteraf een hoop gedoe.

Hulp nodig bij het schrijven van een boek? Ik heb meerdere boeken geredigeerd of herschreven. Mocht je bezig zijn met het schrijven van een boek, dan help ik je hier graag bij. Ook bij de promotie (marketing) rondom het boek. Neem voor de mogelijkheden contact op.

Note: uiteraard heb ik eerst het boek van Sander van Dam gekocht en gelezen, voordat ik hier mijn mening over gevormd heb. Wel zo eerlijk. Ik vind het boek een eye-opener en amusant, maar ik begrijp dat het voor sommigen als een aanval voelt. En dat het ook invloed kan hebben op je werk of privéleven.

---