Cognitieve dissonantie betekenis + voorbeelden

Bijgewerkt: 28 juni 2023

Je hebt een keuze gemaakt en achteraf voelt dit niet goed. Misschien schaam je je hiervoor of probeer je jouw keuze te rechtvaardigen. Dit is cognitieve dissonantie. Een goed voorbeeld hiervan is tijdens de verkiezingen, waarbij je op een partij stemt, maar achteraf had je toch liever op de winnende partij willen stemmen.

Cognitieve dissonantie komt in verschillende situaties voor. Bijvoorbeeld bij verkiezingen, binnen (online) marketing, financiële situatie, gezondheid en nog veel meer. Keuzes die je maakt kunnen tegenstrijdig zijn met je gevoelens.

Mensen willen goede keuzes maken

Je wil gezond eten en regelmatig bewegen, omdat je weet dat dit goed voor je is. Je hebt je voorgenomen om niet meer te roken of te veel te drinken. Daarnaast wil je spaargeld opbouwen, op de juiste politieke partij stemmen en je geld aan iets nuttigs uitgeven.

Mensen willen goede en verantwoorde keuzes maken. Je wilt geen tijd, geld, gezondheid of vriendschap verspillen.

Wat is cognitieve dissonantie?

Weten dat roken slecht is voor je gezondheid, of weten dat die ene politieke partij het beter met het volk voorheeft, valt onder cognitie. Ook zintuiglijke waarneming is cognitie, bijvoorbeeld zien dat iemand in een boom klimt en valt. Zintuiglijke waarneming zorgt voor kennis en inzicht.

Dissonantie gaat over bedenkingen over je gedachten of daden. Wanneer je rookt terwijl je weet dat het slecht is voor je gezondheid, kan spreken van cognitieve dissonantie. Hierdoor ontstaat er vaak een schuldgevoel.

Cognitieve dissonantie = tegenstrijdige informatie en welke gevoelens of emoties dit met zich meebrengt

Mensen willen dissonantie verkleinen. Als gevolg hiervan passen ze hun gedrag of mening aan.

5 voorbeelden van cognitieve dissonantie

In theorie kan het lastig zijn om de betekenis van cognitieve dissonantie te begrijpen. Daarom heb ik hieronder vijf duidelijke voorbeelden weer gezet.

1. Eten bij de McDonalds

Steeds meer mensen kampen met overgewicht. Ben jij zo iemand, dan ben je (gelukkig) niet de enige. Stel dat je een BMI van 27 hebt. Dan heb je overgewicht, en dat weet je. Stiekem zie je het ook wel, je broeken passen niet meer zo goed en het buikje is nu toch echt zichtbaar.

Je vriend vraagt of je mee naar de McDonalds gaat. Moeilijk om nee te zeggen, want het is daar altijd lekker en goedkoop eten. Bovendien kun je wel een verzetje gebruiken. Je bestelt een hamburger, een friet en een cola. Het smaakje goed, maar achteraf heb je er spijt van. Eigenlijk wil je afvallen en dat gaat niet wanneer je zoveel calorieën naar binnen werkt.

Je loopt met een schuldgevoel rond (cognitieve dissonantie). Maar gelukkig kun je dit rechtvaardigen: het was eenmalig. Morgen begin je echt met afvallen.

Of je morgen echt begint, dat is maar de vraag. Want je hebt de afgelopen weken wel heel vaak flinke porties gegeten, waarbij je jezelf telkens wijsmaakte dat je morgen een nieuwe start maakt.

2. Stemmen op de PVV

De verkiezingen komen eraan. Je hebt wat uitspraken van Geert Wilders gehoord, die je best wel goed vindt. Zodra je mag stemmen vink je PVV aan, en ook nog eens Geert Wilders. Spannend, gaat jouw partij winnen? Nee, de VVD is de winnende partij.

Al voor de uitslag begon je te twijfelen: had je wel op de PVV moeten stemmen? Want direct na het stemmen heb je ontdekt dat de VVD betere standpunten heeft. Door deze nieuwe informatie kregen gevoelens van cognitieve dissonantie. Het probleem is dat je jouw stem niet meer terug kunt draaien. Dus vertel je tegen anderen dat je nog steeds achter je keuze staat, ook al vind je dit eigenlijk niet zo.

3. Sigaretten roken

We weten allemaal dat het roken van sigaretten slecht voor de gezondheid is. Hierdoor heb je een grotere kans op longkanker en hart- en vaatziekten. Toch rook jij. Dat doe je al jaren en je vindt het moeilijk om ermee te stoppen.

Je kinderen hebben op school geleerd dat roken slecht is. Ze spreken je eropaan en vragen wanneer je ermee gaat stoppen. Je wuift je slechte gedrag weg “opa rookte ook en hij is 80 geworden”. Ook weer een goed voorbeeld van cognitieve dissonantie. Wist je trouwens heel veel rokers zeggen dat hun opa of oma ook rookte en oud is geworden? Wanneer je dit verhaal nog een keer hoort, weet je direct dat het om cognitieve dissonantie gaat.

Overigens zijn er ook rokers die aangeven dat ze liever roken en hierdoor stressvrij leven (want roken is volgens hen de enige manier om stress vrij te leven). Ook weer een goed voorbeeld van verkeerde keuzes goedpraten.

4. Te veel geld uitgegeven

Het vierde voorbeeld van cognitieve dissonantie heeft betrekking op een klant van mij. Hij had een linkbuildingpakket bij een marketingbureau gekocht. Hij betaalde hier € 2000 voor, maar het leverde weinig op. Door iets linkbuilding verkeerd toe te passen, iets dat heel vaak gebeurt, slecht zijn website door Google afgestraft. Hierdoor kwam hij steeds lager in de zoekresultaten te staan.

Uiteindelijk kwam hij bij mij terecht en vroeg om hulp versies hij dacht dat hij met content weer hoger in Google ging scoren. Dat is zeker mogelijk, maar ik legde hem ook uit dat hij de backlinks die het vorige marketingbureau had ingekocht, moest afwijzen. Dat wilde hij niet want het had hem zie € € 2000 gekost. Hij bleef beweren dat aan de content lag dat hij in Google was weggezakt.

Het heeft een half jaar geduurd voordat hij in de gaten kreeg dat hij met cognitieve dissonantie te maken had. Toen heeft hij alsnog die backlinks afgewezen, waarna zijn website, in combinatie met nieuwe content, langzaam weer in de zoekresultaten steeg.

5. Slecht betaald krijgen

Cognitieve dissonantie kan te maken hebben met teveel geld uitgeven, of op een verkeerde manier, maar ook met slecht betaald krijgen. Stel dat je voor een functie slechts € 5 per uur betaald krijgt. Het gaat om een hele saaie functie, zondag vooruitzichten. Je moet iemand anders vertellen dat deze functie heel leuk is, zodat die persoon overtuigd geraakt om dezelfde werkzaamheden te gaan doen.

Wanneer je slecht betaald krijgt voor saai werk, verkeer je al snel in cognitieve dissonantie. Het lukt je niet om overtuigend genoeg over te komen. Maar als je € 50 per uur betaald, dan is dat saaie werk ineens niet meer zo saai. Je hebt dan geen dissonantie en kunt hierdoor veel overtuigender over je werk praten.

Jezelf ergens van overtuigen

Stel dat je vijf jaar lang aan je eigen project hebt gewerkt. Bijvoorbeeld om een product in de markt te brengen, een boek te schrijven of een bedrijf te zetten. Na vijf jaar blijkt dat je niet bereikt wat je voor ogen had. Hierdoor ontstaat er iets dissonantie, want het heeft veel moeite gekost aan uiteindelijk komt hier iets negatiefs uit.

In dit geval probeer je jezelf ervan te overtuigen dat het je helemaal niet veel moeite heeft gekost. Je deed het omdat je het leuk vond, je zag het als hobby of je hebt erg veel van geleerd. Je zoekt naar redenen waarom je er tijd en moeite in hebt gestoken.

Stel nu dat het je heel weinig moeite heeft gekost om met je project bezig te zijn. Je hebt er bijvoorbeeld slechts twee weken aanbesteed, toen bleek dat het negatief zou uitpakken. In dit geval heb je geen dissonantie. Je accepteert veel makkelijker dat je project mislukt is. Je schaamt je er niet voor en je durft het ook openlijk toe te geven.

Gemotiveerd om je mislukking goed te praten

Wanneer je weet dat iets niet goed is, maar je doet het toch, dan wil je dit verbergen. Of in ieder geval voor jezelf of anderen goedpraten. Cognitieve dissonantie motiveert om je mislukkingen of verkeerde keuzes goed te praten. Dit is iets dat iedereen (onbewust) doet.

Cognitieve dissonantie binnen online marketing

Binnen online marketing (ook offline marketing) krijg je heel veel met cognitieve dissonantie te maken. Vooral marketeers maken hier gebruik van, om op die manier bezoekers of potentiële klanten ergens van te overtuigen.

Webshops doen het door de voordelen van hun producten te benadrukken. Stel dat het om dure merkproducten gaat. Dan is het handiger om zaken als het design, functies of andere kenmerken te benadrukken. Hiermee voorkom je dissonantie bij klanten.

Dit geldt ook voor ondernemers die diensten aanbieden. Je moet mensen overtuigen zich om voor jou diensten kiezen. Sommige diensten bleken nutteloos. Bijvoorbeeld een wandelcoach. Maar zou je jouw tijd verder doen wandeling en een beetje bijkletsen? Je kunt ook voor een psycholoog kiezen, en in je vrije tijd wandelen. De wandelcoach moet cognitieve dissonantie zien te voorkomen. Dat hij of zij door de voordelen van wandelcoaching naar voren te schuiven.

Eigenlijk is marketing niks anders dan cognitieve dissonantie zien te voorkomen. Mocht de krant toch spijt hebben van zijn aankoop, dan is het aan de ondernemer om hier een draai aan te geven zodat de klant zich weer beter voelt.

Cognitieve dissonantie en SEO

SEO of zoekmachine optimalisatie is voor de meeste bedrijven erg belangrijk. Door je website te optimaliseren voor je hoger en de organische zoekresultaten. Dit doe je door zoekmachines maar ook gebruikers te overtuigen van de inhoud op je website.

Vooral voor zoekmachines is het belangrijk dat ze niet teleurgesteld (dissonantie) raken. Daarom moet je goede content publiceren. Hiermee overtuig je iedereen en bouw je autoriteit op.

Je ziet dat cognitieve dissonantie in verschillende situaties voorkomt. Binnen de marketing, SEO, verkiezingen, wanneer je een aankoop doet, wanneer het op je gezondheid aankomt en nog veel meer.

---