Waarom is social media zo verslavend?

Sociale media hebben een krachtig en stimulerend effect op de hersenen. Dat is al langer bekend. Maar waarom is social media zo verslavend? Omdat de makers hiervan heel slim zijn. Ze hebben hun platform dusdanig ontworpen om onze hersens te prikkelen. Vooral jongeren zijn hier heel vatbaar voor.

Smartphones en sociale netwerken zorgen dat je verbonden blijft. Maar wat als je merkt dat je teveel verbonden raakt met social media? Grote kans dat je verslaafd bent. En dat is vergelijkbaar met een verslaving aan alcohol of drugs.

Gemiddeld voelt 30% zich verslaafd aan sociale media

Uit een onderzoek blijkt dat 40% van de Amerikanen, in de leeftijd van 18-22 jaar, zich verslaafd voelt aan social media. Dit is bij mensen in de leeftijdsgroep van 23-38 jaar 37%. Kijk je naar mensen in de leeftijd van 39-54 jaar, dan geeft 26% aan dat ze moeilijk bij social media weg kunnen blijven.

Dacht je dat 55-plussers niks met platforms zoals Facebook, Twitter (tegenwoordig heet dit X) of Instagram hebben? Vergis je niet want ook in deze groep is ruim 21% verslaafd.

In totaal kom je uit op een gemiddelde van 30%. Oftewel bijna een derde van de Amerikanen, en dit geldt ook voor Nederlanders, kan zich niet losmaken van sociale media.

Je verslaafd voelen is wat anders dan daadwerkelijk verslaafd zijn. Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat tussen de 5% en 8% van de bevolking echt verslaafd is.

Een ernstige afhankelijkheid

Er zijn veel aanwijzingen dat mensen ernstig afhankelijk kunnen worden van social media. Hierbij kun je het vergelijken met een verslaving aan alcohol of drugs. Bij die afhankelijkheid ontstaan er typische symptomen:

• Stemmingsveranderingen
• Conflicten
• Terugtrekking (isolement)
• Rusteloosheid
• Angstgevoelens
• Stress

Wanneer verslaafden geen toegang hebben tot sociale netwerken, raken ze prikkelbaar. Er kan zelfs flinke stress ontstaan. Sommigen weten dat ze te veel tijd op dit soort platformen doorbrengen, maar vinden het moeilijk om er minder tijd aan te besteden. Meestal hebben ze enkele pogingen gedaan om hun activiteiten te verminderen, helaas zonder succes.

Opvallend is dat het maar niet lukt om minder vaak op dit soort netwerken aanwezig te zijn. Er wordt zoveel tijd aan besteed, dat er minder tijd overblijft voor hobby’s, sport en vriendschappen.

Waarom is social media zo verslavend?

Social mediaverslaving wordt ook wel een gedragsverslaving genoemd. Het is een oncontroleerbare drang om continu op je favoriete platforms in te loggen. Je wil weten waar anderen over schrijven of wat ze hebben meegemaakt. Daarnaast werkt het verslavend om foto’s of posts te publiceren en te bekijken hoeveel reacties of likes je hierop krijgt.

Vaak neemt het gebruik met de tijd steeds meer toe. Wanneer er geen toegang tot sociale media is ontstaan er ontwenningsverschijnselen.

Maar waarom is social media zo verschrikkelijk verslavend? Dit heeft te maken met de dopamine-inducerende sociale omgeving. Oftewel: bij het gebruik van sociale media komt dopamine in je lichaam vrij.

Wat je over dopamine moet weten

Dopamine is een neurotransmitter, het brengt boodschappen in de hersenen over. Dankzij dopamine zijn zenuwcellen in staat om met elkaar te communiceren. Het speelt een belangrijke rol bij beweging, stemming, motivatie, genot en aandacht.

Je maakt deze stof aan door te sporten, en soms wordt het aangemaakt wanneer je bepaalde voedingsmiddelen eet. Bijvoorbeeld chocolade. Maar het ontstaat dus ook wanneer je aandacht krijgt, en dat is precies wat er op social media gebeurt.

Dopamine brengt een golf van geluk met zich mee. Oftewel: je krijgt er een heel plezierig gevoel van. En het is juist die dopamine die zo verslavend werkt. Want iedereen wil zich de hele dag plezierig voelen.

Wanneer je aandacht op social media krijgt, komt er dopamine vrij. Je voelt je plezierig en dat gevoel wil je vasthouden. Dus kijk je nog eens op social media, en nog eens, en nog eens.

Iedereen is er gevoelig voor

In de basis kan iedereen verslaafd raken aan social media. Vooral wanneer je weinig dopamine op andere manieren aanmaakt. Wel zie je dat sporters, die voldoende dopamine aanmaken, over het algemeen minder snel verslaafd aan social media raken.

Daarnaast is het zo dat ouderen hier minder vatbaar voor zijn dan jongeren. Dit komt omdat jongeren vrij kwetsbaar zijn. Ten eerste komt dit omdat de hersenen nog in ontwikkeling zijn. Maar het is ook zo dat jongeren als het ware met de smartphone in de hand geboren worden. Ze weten niet beter dan dat hun wereld uit social media bestaat.

Ook vrouwen zijn er gevoeliger voor dan mannen. Daarnaast zijn er onderzoeken gedaan met verschillende groepen zoals alleenstaanden en hoogopgeleiden. Uit deze onderzoeken zijn geen duidelijke verslavingen naar voren gekomen.

Gevoelig voor variabelen beloningen

Even terug naar dat stofje dopamine. Dit is een beloningsstofje. Bijvoorbeeld wanneer je 5 kilometer hardloopt. Tijdens dat hardlopen komt dopamine vrij. Hierdoor voel jij je geweldig na het hardlopen, en dat stimuleert om het de volgende keer weer te doen. Misschien wel een kilometertje extra, of net wat meer gas erop.

Dopamine is dus een slimme stof. Het stimuleert en motiveert je om de volgende keer net wat meer te presteren. Niet alleen op het gebied van sport, maar ook in sociale omgang. Want wanneer je aandacht krijgt van anderen, betekent dit dat je aardig bent geweest. Je lichaam wil je motiveren om de volgende keer opnieuw aardig tegen anderen te zijn.

Wat je hersenen niet weten is dat je aandacht krijgt op social media, en dat dit niet altijd met aardig zijn te maken heeft.

Dopamine zorgt voor een variabele beloning. Je kunt van tevoren namelijk niet voorspellen wanneer dopamine vrijkomt. Juist door dit goksysteem raak je er gevoelig voor. Oftewel: we doen er alles aan om weer een stoot dopamine te krijgen. En daarom zit je elke dag op social media, want het maakt onderdeel uit van de variabele beloningen.

Bang om iets te missen

Social media is verslavend omdat je bang bent om iets te missen. Dit noem je ook wel FOMO oftewel Fear Of Missing Out. Deze term kom je ook in de cryptowereld tegen.

Heb jij je wel eens afgevraagd waarom mensen cryptocurrency kopen wanneer het hoog in koers staat, en verkopen wanneer het laag in koers staat? Hartstikke dom toch? Dit heeft met FOMO te maken. Ze zien de koers van de cryptocurrency stijgen en zijn bang om iets te missen. Daarom kopen ze nog snel aan, maar achteraf blijkt dit vaak te laat zijn.

Die FOMO kom je dus ook op sociale media tegen. Stel je voor dat je moet missen dat je vrienden uit eten zijn, dat iemand ruzie heeft met zijn collega of dat je een verjaardag mist. Je leven zou zomaar voorbij kunnen zijn.

---