Iets over concurrenten zeggen valt niet altijd onder smaad of laster

Bijgewerkt: 28 oktober 2022

Ondernemers roepen al snel dat hun concurrenten zich schuldig maken aan smaad of laster. Echter komt het zelden tot een veroordeling. Dit komt omdat smaad en laster vaak een grijs gebied zijn. Je hebt namelijk recht op een vrije meningsuiting, en dus óók het recht om iets van je concurrenten te vinden. Of hier iets over te zeggen. En dat hoeft niet alleen maar positief te zijn.

Het verschil tussen smaad en laster

Zowel smaad als laster is het opzettelijk aantasten van iemands eer en goede naam. Je zou ook over het aantasten van iemands reputatie kunnen spreken. Tot zover de overeenkomsten tussen deze twee.

Bij smaad gaat het om de waarheid. Bijvoorbeeld wanneer je weet dat een hondenfokker puppy’s mishandelt. Maar wanneer je dit niet zeker weet, bijvoorbeeld omdat je er nog nooit geweest bent en je vertelt dit toch, dan valt dit onder laster.

Er zit dus verschil tussen smaad en laster, hoewel ze beiden tot doel hebben om iemands eer en goede naam aan te tasten.

Soms een onrechtmatige daad

In juridische vaktermen is degene die een onrechtmatige daad pleegt, verplicht om de schade richting de ander te vergoeden. Hierbij moet de eiser wel aan kunnen tonen dat hij of zij schade lijdt. Een onrechtmatige moet aan een aantal eisen worden voldoen.

Ten eerste moet er sprake zijn van onrechtmatigheid, iets dat bij smaad en laster het geval is. Ook moet de daad de schuld van de dader zijn (logisch). Daarnaast moet er sprake zijn van schade, dit kan verschillende vormen aannemen.

Natuurlijk moet er een verband tussen oorzaak en gevolg bestaan. Oftewel: de ander lijdt door de onrechtmatige daad duidelijk schade. De eiser moet aannemelijk kunnen maken wat het verband is en hoe hoog de schade is. En het moet over relativiteit gaan.

Een voorbeeld

Stel dat je schilder bent en je ligt in gevecht met een andere schilder. Jullie moeten elkaar niet. Maar goed, je bent op zoek naar een nieuwe laptop en je komt bij een winkel uit. Het valt je op dat de kozijnen van die winkel slecht geschilderd zijn en je zegt hier iets van.

Achteraf blijkt dat juist die winkel een klant van die andere schilder is. Allereerst merk je dit omdat de winkel boos reageert, iets dat eigenlijk niet zou moeten. Je wil tenslotte behulpzaam zijn. Dan krijg je een telefoontje van een advocaat. Je hebt een onrechtmatige daad verricht.

Klopt dat eigenlijk wel? Nee, in dit geval niet.

1. Je hebt de naam van de concurrent niet genoemd dus het is geen persoonlijke aanval en valt hierdoor niet onder smaad. Sterker nog: je verwijst niet eens naar een concurrent maar zegt dat de kozijnen in slechte staat zijn.
2. De winkel reageert als door een bij gestoken. Ze nemen het dus op voor hun schildersbedrijf. Oftewel: van financiële schade van je concurrent kan niet echt sprake zijn. En immateriële schade lijkt onwaarschijnlijk, want hoe groot is het verdriet wanneer een concurrent je klant wat algemeen advies geeft?
3. Het is geen zwaarder delict dan belediging. Iets zeggen in de trant van ‘goh jullie kozijnen zien er slecht uit’ zonder naar iemand te verwijzen is geen belediging. Smaad moet altijd zwaarder zijn dan belediging, anders is het geen smaad. Wanneer je NIET naar een persoon of groepering verwijst, kan dit nooit een belediging zijn.

I.p.v. schilder kun je ook lezen: marketeer, tekstschrijver, ondernemerscoach, bouwmarkt, tandarts etc.

In een eventuele rechtszaak zou wel twijfel kunnen ontstaan, juist omdat de twee concurrenten al enige tijd met elkaar in gevecht zijn. Maar doordat de eerste ondernemer zijn concurrent nooit bij naam heeft genoemd en er zelfs niet naar verwezen heeft, zal deze het voordeel van de twijfel krijgen.

Wie eist die bewijst, en bewijs kan niet op basis van aannames zijn. Voor de eiser een kansloze zaak.

Eerst aangifte doen bij de politie

Het is niet zo dat een advocaat of jurist bepaalt of het om smaad gaat en wat hier de gevolgen van zijn. Een advocaat of jurist is geen rechter maar komt voor de belangen van diens cliënt op. En het kan dus ook dat de advocaat, hoe goed die ook zijn best doet, de zaak verliest. In elke zaak kan er maar één winnaar zijn.

Allereerst moet het ‘slachtoffer’ aangifte bij de politie doen. De politie bepaalt uiteindelijk of er een onderzoek komt en of de zaak voor de rechter verschijnt.

Omdat smaad lastig valt te bewijzen, en dat is in bovenstaande situatie zeker zo, komen rechtszaken omtrent smaad heel weinig voor.

Schadevergoeding bij smaad

In het Nederlandse recht wordt een schadevergoeding bij smaad zelden toegekend. Dit komt omdat reputatieschade moeilijk is vast te stellen. In een civiele procedure kan wel smartengeld worden gevorderd. Maar ook dit komt bij smaad heel weinig voor.

Wat mag je over concurrenten zeggen?

Je mag meer over concurrenten zeggen dan je denkt. Natuurlijk, alles wat positief is mag je vermelden. Je concurrent zal dit alleen maar aanmoedigen. Zo mag je zeggen dat je concurrent goed werk levert, lage prijzen heeft of vriendelijk is.

Maar wat wanneer je vindt dat je concurrent duur is, slecht werk levert of onvriendelijk is? In Nederland geldt de vrijheid van meningsuiting. Je mag dus zeggen dat je ontevreden over het werk van een ander bent. Maar dan moet je dit wel kunnen bewijzen. Bovendien moet duidelijk zijn dat je de ander niet opzettelijk zwartmaakt.

Zo maakte ik eens mee dat een van mijn klanten (een restauranthouder, ik noem hem even Piet) het restaurant van zijn concurrent (Klaas) bezocht. Piet raakte in gesprek met een van de klanten van Klaas. Piet vertelde aan die klant dat hij het gerecht dat hij besteld had niet zo lekker vond.

Klaas was hier boos om en schakelde een advocaat in. Die zei dat het om smaad en een onrechtmatige daad ging. Het kwam nooit tot een rechtszaak. Waarom? Ten eerste handelde Piet vanuit goed vertrouwen. Hij had niet de intentie om de zaak van Klaas in een kwaad daglicht te zetten.

Bovendien kon Piet bewijzen dat hij zijn mening uitte. Hij had immers amper wat van het gerecht gegeten.

Bij smaad moet worden bewezen dat de dader opzettelijk de eer of goede naam van de ander aantast en hier ruchtbaarheid aan geeft. Bijvoorbeeld door het op straat te roepen, op social media te delen of andere restaurants hiervan op de hoogte te brengen. Maar dat was helemaal niet het geval. Klaas kon niet genoeg bewijs verzamelen.

Een prijsvergelijking maken of zeggen dat anderen duurder zijn

Vooral supermarkten doen dit: ze zeggen dat hun concurrenten duurder zijn. Mag dat? Ja, want dit is geen smaad. Zolang je kunt bewijzen dat je concurrent duurder is en je doet dit niet om hem of haar in een kwaad daglicht te stellen, mag je hier voordeel uithalen. Dit valt onder vergelijkende reclame.

Wees dus niet bang om met prijzen van je concurrenten te vergelijken. Vind je dit een grijs gebied, dan mag je wel met marktprijzen vergelijken. De marktprijs ontstaat op basis van vraag en aanbod en kan wisselen. Maar ook zonder vaste marktprijs kun je vergelijken.

Als voorbeeld: jouw prijs voor webdesign is € 1500. Je weet dat er ook webdesigners zijn die € 2000 of € 4000 vragen. Je mag dan best zeggen dat je goedkoper bent dan andere aanbieders, want dat is een feit. Zolang je niet naar specifieke aanbieders verwijst is dit geen vergelijkende reclame, geen smaad en geen onrechtmatige daad.

In algemeen belang handelen

Laten we even teruggaan naar de schilder die de klant van zijn concurrent wees op de slechte kozijnen. De schilder wou hier behulpzaam mee zijn, ondanks dat dit door zijn concurrent anders werd ervaren. Al helemaal omdat die twee elkaar niet moeten.

Feitelijk handelde de eerste schilder in algemeen belang. Het was voor de winkel belangrijk om te weten dat zijn kozijnen een onderhoudsbeurt nodig hadden.

In het geval van Piet en Klaas handelde Piet niet in algemeen belang. Dat hij het gerecht niet lekker vond was zijn persoonlijke mening, maar niet in het belang van de klant. Hij had het beter tegen Klaas kunnen zeggen, hoewel twijfelachtig is hoe deze hierop gereageerd had. Maar dan had hij in ieder geval nooit kunnen zeggen dat het om smaad of laster ging.

Een wijze les

Twijfel je als ondernemer of je iets over je concurrenten moet zeggen? Ben je niet zo te spreken over je concurrent, probeer er dan wel een positieve draai aan te geven. Dan komt het minder snel als smaad over. En anders gewoon je mond houden. Spreken is zilver, zwijgen is goud.

---