Merk en parodie: mag dat?

Bijgewerkt: 25 april 2023

Je hebt een bedrijf dat Hans Koning heet. Dat is je handelsnaam. Een ander maakt honingpotjes met hierop de naam Kans Honing. Ook nog in hetzelfde lettertype als op jouw website staat. Iemand maakt een parodie op jouw handelsnaam. Dat mag toch niet? Jawel want een handelsnaam is nog geen merk.

Mag je slippers verkopen met de naam Radidas? En dan het logo van Adidas omgekeerd op de slippers afdrukken? Dat mag dan weer niet. Ten eerste omdat het geen parodie is. Maar ook niet omdat het merk geregistreerd is. Toch mag je soms met een merk parodiëren.

Nijntje Snuif

Je hebt vast wel eens de afbeeldingen van Nijntje Snuif gezien. Het gaat om het kinderfiguurtje Nijntje Pluis van Dick Bruna. Alleen dan met opengesperde ogen en een lijntje coke onder zijn snufferd. Dick Bruna vond dit niet zo leuk maar van de rechter was dit toegestaan. Weet je waarom? Er was afstand genomen van het origineel. Het publiek kon hierdoor zien dat het niks met de originele Nijntje Pluis te maken had.

Hoe grover, hoe beter. Want wanneer je er een hele grote parodie van maakt dan is het ook duidelijk dat je voldoende afstand neemt.

Adidasduur van de kledingbank in Eindhoven

Een kledingbank in Eindhoven voerde actie om de grens tussen arm en rijk kleiner te maken. Ze introduceerden T-shirts met verschillende opdrukken die erg deden denken aan grote merken. Bijvoorbeeld Niks in plaats van Nike, en dan ook met het logo van Nike. Of Adidasduur.

In principe mag dit niet. Maar de merkhouders zagen wel het belang van de actie in. Dus zagen ze dit geval van parodiëren door de vingers.

Vrijheid van meningsuiting

Mag je van een merk een parodie maken? Wel wanneer dit onder de vrijheid van meningsuiting valt. Bovendien moet de parodie geen commercieel belang hebben. Wanneer je het logo van Adidas gebruikt om je eigen slippers te verkopen, dan is het geen parodie meer. Je wil geld verdienen over de rug van Adidas.

Toch kun je ook iets grappigs doen en hier geld aan verdienen. Het is maar de vraag of dit mag. Een goed voorbeeld hiervan is een hondenspeeltje in de vorm van een whiskyfles. Het uiterlijk van de whiskyfles (met een piepje erin, daar wordt je hond blij van) lijkt verdacht veel op de flessen van Jack Daniels. Op het ‘nep etiket’ staat de naam Bad Spaniels. Ja, het is duidelijk wie ze als inspiratie hebben gebruikt!

Een eerste rechtbank oordeelde in het voordeel van Jack Daniels. Maar tijdens het hoger beroep werd de kant van de speelgoedfabrikant gekozen. In juni 2023 volgt de definitieve uitspraak.

Verwarringsgevaar of associatiegevaar

Jack Daniels beroept zich op het associatie gevaar. Het publiek zou kunnen denken dat de whisky-maker mee zou werken aan de ontwikkeling van de hondenspeeltjes. Nu zou dit niet zo erg zijn, zij het dat er wat vreemde teksten op die hondenspeeltjes staan. Bijvoorbeeld 43% poep, daar waar op de echte whiskyfles 40% alcohol staat.

Bij merk en parodie mag er ook geen sprake zijn van verwarringsgevaar. Dat is wanneer een klant denkt dat hij een origineel product koopt. Bijvoorbeeld in het geval van die nepslippers met het omgekeerd logo van Adidas.

Verwarringsgevaar ontstaat vaak als je niet alleen het originele merk of logo gebruikt, maar ook een gelijkwaardig product of een dienst. Dat was het geval bij het Duitse kledingmerk Pudel. Ze maakten een logo met hetzelfde lettertype als Puma. Boven het logo sprong een poedel omhoog, net als bij Puma (waar een panter/poema omhoogspringt). En als laatste gebruikte het Duitse kledingmerk de zwarte kleuren.

Puma was hier niet blij mee. Ze gingen in verweer en ze kregen van de rechter gelijk. Pudel moest met zijn activiteiten stoppen.

Wanneer mag een parodie op een merk wel?

Het is soms lastig om te bepalen wanneer een parodie op een merk mag. En wanneer dit niet is toegestaan. Zelfs wanneer je denkt dat het wel mag kan de merkhouder een rechtszaak starten. Dat kan je veel geld gaan kosten.

Hieronder vind je enkele richtlijnen met betrekking tot parodie op een merk maken.

• Neem voldoende afstand: de parodie mag niet te veel op het origineel lijken.
• Hoe grover hoe beter. Maak er dus een geweldige parodie van. Het moet duidelijk zijn dat het hier om een grap gaat.
• Verkoop je iets? Kies nooit voor dezelfde producten of diensten als de merkhouder.
• Zorg dat je de reputatie van het merk niet aantast.

Een geschreven merknaam gebruiken

Sommige merknamen worden in het dagelijks leven als beschrijvende naam gebruikt. Bijvoorbeeld ‘oploskoffie’ of ‘de vegetarische slager’.  Ook ‘airbus’ is als merknaam geregistreerd, maar is tevens een beschrijvende naam.

Dit soort merknamen mag je voor je parodie gebruiken. Je mag bijvoorbeeld een afbeelding van een kop koffie maken dat in de lucht oplost. En er vervolgens de naam ‘oploskoffie’ bij plaatsen. Je mag ook een T-shirt laten drukken met een foto van een slager die een wortel eet. Met de tekst ‘de vegetarische slager’. Of misschien allemaal wolken op je bus laten spuiten met de naam ‘airbus’.

Dat is het gevaar van bedrijven die een merknaam registreren die tevens een beschrijvende naam is. Ze kunnen er niks aan doen wanneer iemand hier een parodie van maakt.

Het wordt natuurlijk een ander verhaal wanneer je tevens het logo of de huisstijl van de merkhouder gebruikt. Dan is namelijk wel duidelijk dat je naar een bepaald merk verwijst. In dit geval gaat het weer om eventueel verwarringsgevaar of associatiegevaar.

Maar: de vrijheid van meningsuiting werkt vaak in je voordeel. Zolang je geen geld aan je parodie op het merk wil verdienen, zal het vaak wel loslopen. Gaat het om een commerciële parodie dan hangt het dus van het verwarringsgevaar of associatiegevaar af, of dit mag of niet.

---