Hoe noem je leestekens? Uitleg en voorbeelden

Bijgewerkt: 17 augustus 2021

Weet jij hoe je bepaalde leestekens noemt? Dat een punt een punt is en een komma een komma, dat weet iedereen. Maar er zijn van die leestekens waarvan je niet weet wat de betekenis is of hoe je ze noemt. Omdat het gebruik van leestekens erg belangrijk is vind je in deze blogpost hier meer uitleg over. Bekijk alle voorbeelden en de juiste benaming.

Wat zijn leestekens?

Een leesteken maakt de leesbaarheid van een tekst er een stuk beter op. Stel je voor dat deze tekst helemaal geen punten of komma’s zou bevatten! Je zou de tekst dan in één adem door moeten lezen, dat is natuurlijk helemaal niet prettig.

Met sommige leestekens benadruk je iets, bijvoorbeeld een uitroepteken. Wanneer je een vraag stelt dan zet je hier een vraagteken achter. Zo is het voor de lezer precies duidelijk wat je bedoelt.

Leestekens uitleg (Nederlands)

Elke taal maakt gebruik van zijn eigen leestekens. Veel van deze leestekens zijn universeel. Wanneer je in het Nederlands een vraagteken achter een zin zet dan heeft het in het Engels, Duits en veel andere talen dezelfde betekenis.

In sommige talen lijken de leestekens op die van ons maar kunnen ze toch wat afwijken. In het Spaans bijvoorbeeld, daar wordt het vraagteken in het begin van de zin op zijn kop gezet: ¿. Aan het einde van de vraagzin staat er vervolgens een normaal vraagteken.

Leestekens komen aan het einde van een zin, midden in een zin maar soms ook binnen een woord of aan weerszijde van een woord voor. Daarnaast heb je leestekens die op specifieke letters staan.

Zo noem je de leestekens

Laten we eens gaan kijken welke leestekens er in het Nederlands en Vlaams allemaal zijn. Ik laat je eerst de leestekens zien die aan het einde van een zin voorkomen. Dit soort leestekens plaats je dus nooit halverwege de zin.

• Punt ( . ) – ter afsluiting van een zin
• Uitroepteken ( ! ) – het benadrukken van een woord of zin
• Vraagteken ( ? ) – aan het einde van een vraag

 Dan heb je ook nog leestekens die je binnen een zin gebruikt. Dit zijn de meest voorkomende:

• Komma ( , ) – een pauzemoment of scheidingsteken tussen zinsdelen
• Puntkomma ( ; ) – twee zinsdelen scheiden maar toch bij elkaar betrekken
• Dubbele punt (:) – voor een opsomming, omschrijving of toelichting

Bijzondere leestekens

Hierboven heb je de meest gebruikte leestekens zien staan. Er zijn ook leestekens die we minder vaak gebruiken. Die bespreek ik hieronder, maar dan wat uitgebreider.

Duitse komma oftewel slash ( / )

Ik denk dat je de Duitse komma beter kent als ‘slash’, want zo heet dat teken op je toetsenbord. Je schrijft of typt het zo: /. Sommige mensen noemen het de schuine streep. In veel gevallen wordt dit teken als breukstreep gebruikt, bijvoorbeeld 3 km/h (3 kilometer per uur). Maar je kunt het ook als breukstreep gebruiken: 1/5 in plaats van een vijfde.

Daarnaast is de slash een veelgebruikt teken wanneer het om een keuzemogelijkheid gaat. Bijvoorbeeld: “Dat is zijn/haar keuze”.

De / geeft ook totalen aan. Je ziet dit vaak in tweets (op Twitter) voorbijkomen. Er staat dan onderaan een bericht: 2/4. Dit betekent dat dit de tweede tweet van in totaal vier is.

Gedachtestreepje ( – ) of koppelstreepje

Het gedachtestreepje, ook het koppelstreepje, is een liggend streepje maar moet je niet verwarren met het underscore streepje, want deze ligt helemaal op de bodem. Het liggend streepje ziet er zo uit: – of —. Dit streepje kan dus lang of kort zijn, in beide gevallen heeft het dezelfde betekenis.

Wat is precies de betekenis van het gedachtestreepje?  Je geeft hiermee een wending aan maar het wordt ook gebruikt als afscheiding van een tussenzin. Je gebruikt het ook om een pauze aan te geven, vergelijkbaar met de komma maar dan een wat langere pauze. Daarnaast wordt het gebruikt om iets te verduidelijken. Als laatste is het een bekend koppelstreepje om aan te duiden dat bepaalde woorden bij elkaar horen. Hieronder enkele voorbeelden.

• Hij verricht zowel binnen- als buitenschilderwerk
• Hij had enorme honger maar er was niks te eten – zijn broer had alles opgemaakt
• Ik at een enorme reep chocola – waar ik altijd maagzuur van krijg – waardoor ik geen honger meer had

Het gedachtestreepje heeft dus verschillende functies. Een andere benaming voor dit streepje is aandachtsstreepje.

Beletselteken ( … )

Niet veel mensen kennen de benaming van de drie bekende puntjes. Je kunt het natuurlijk drie puntjes noemen ( … ), maar officieel heet het een beletselteken. Een andere benaming is horizontaal weglatingsteken. Sommige mensen noemen het doorlooppuntjes, dat is ook goed. Van oorsprong gebruik je dit om een weglating van één of meerdere woorden aan te duiden. Kijk maar eens naar onderstaand voorbeeld:

• Ik voel me echt k …
• Een dag niet gelachen is een dag niet …

Je kunt het ook gebruiken wanneer je een lange opsomming moet maken maar niet alles weer wil geven. Bijvoorbeeld: “Ik heb gisteren aardig wat gegeten: brood, koekjes, stamppot, fruit …”

De drie puntjes worden ook vaak gebruikt om de aandacht te trekken of spanning op te bouwen. Maar het kan ook een moment van zwijgen zijn. Kijk maar eens naar onderstaande voorbeelden:

• En zoiets noemt zich ingenieur …
• Kijk eens wie daar aankomt … Marianne!
• Geen idee waar hij is …

De beletselteken betekenis kan ook slaan op het weglaten van een stukje tekst, iets dat vaak in een citaat voorkomt. Hierbij staat het beletselteken dan tussen haakjes. Bijvoorbeeld:

“Stel niet uit tot morgen ( … ). Dit spreekwoord heeft voor mij een diepe betekenis”.

Enkele en dubbele aanhalingstekens ( ‘ ) en ( “ )

Deze twee worden vaak door elkaar gebruikt, het is hierbij wel belangrijk dat je óf voor de een óf voor de ander kiest. Je gebruikt aanhalingstekens bijna altijd in paren. Dit doe je om een uitspraak of citaat aan te duiden.

Ik vroeg hem of hij wist waar mijn telefoon lag. “Nee, dat weet ik niet”, fluisterde hij.

Verder gebruik je dit binnen een citaat, dit zet je altijd tussen aanhalingstekens. De vraag is wanneer je enkele of dubbele aanhalingstekens gebruikt, want hierover ontstaat nogal wat verwarring. Er zijn geen specifieke regels wanneer je enkele of dubbele aanhalingstekens moet gebruiken. Over het algemeen worden dubbele aanhalingstekens ( “ ) gebruikt om een citaat of uitspraak weer te geven. Terwijl het enkele aanhalingsteken weer wordt ingezet om een bepaalde zin of woord te benadrukken.

Naast bovenstaande aanhalingstekens heb je ook nog varianten zoals de enkele of dubbele gekrulde/ rechte aanhalingstekens boven én onder.

Apostrof ( ‘ )

Deze lijkt op het enkel aanhalingsteken, maar wordt juist gebruikt om iets af te kappen of weg te laten. Je ziet het bijvoorbeeld bij namen zoals: d’ Angelo. Daarnaast gebruik je de apostrof om bezit na een naam aan te duiden, maar alleen wanneer die naam eindigt met een a, i, o, u, y of enkele e. Bijvoorbeeld:

• Anna’s telefoon
• Randy’s computer

Je gebruikt het ook na een sisklank zonder dat je hier een extra S achter zet:

• Loes’ telefoon
• Rex’ computer

Je gebruikt het soms ook aan het begin van een woord waarbij het een afkorting is. Bijvoorbeeld: ’s morgens, hier staat dus officieel des morgens. Of bijvoorbeeld: ‘n appel, daar staat dus een appel. In het Nederlands gebruiken we het ook als m’n (mijn) of zo’n (zo een). In het Engels bijvoorbeeld: don’t (do not).

Teksthaken of bijbelhaken ( [ ] )

De haken [ en ] hebben verschillende benamingen waaronder vierkante haken, teksthaken, blokhaken of bijbelhaken. Hoe je het ook noemt, deze leestekens hebben dezelfde betekenis. Deze haakjes worden gebruikt om commentaar toe te voegen en hiermee te markeren. Je ziet het vooral bij redactiewerk. Een voorbeeld van het gebruik van deze vierkante haken:

Het gevaar zit hem in het vaccin [bron?], het vierus [virus] zelf richt niet veel schade aan.

Apestaartje ( @ )

Met de komst van computers is het apestaartje ( @ ) ontstaan. De meeste mensen noemen dit apenstaartje, maar andere benamingen zijn ook wel slingeraap, slinger-a, at of at-teken. De betekenis van het apestaartje is at the cost of. Oorspronkelijk werd dit gebruikt binnen rekeningen om aan te geven wat iets per stuk kost bijvoorbeeld: “3 smartphones @€ 200 = € 600”.

Tegenwoordig heeft het @ een heel andere betekenis gekregen. Het is een onderdeel van e-mail adressen: mailmij@bjanca.nl. Of karelvanbjanca@kpn.nl. Wanneer je het apestaartje online ergens plaatst dan zie je dat er vaak automatisch een hyperlink naar een e-mailadres ontstaat.

Het apestaartje wordt ook op social media gebruikt om een account aan te duiden. Bijvoorbeeld: @biancatekst op Instagram. Hiermee is het mogelijk om accounts te zoeken maar ook om een account te taggen.

Het punt of de punt, wat is het nu?

Je weet nu hoe je de meest voorkomende leestekens noemt. Misschien zit je nog met het volgende in je maag: heet het nu het punt of de punt? Dit woord krijgt altijd het lidwoord de. Het is dus de punt en niet het punt.

Het komma of de komma: het is de komma. Verder; het uitroepteken, het vraagteken en de aanhalingstekens.

---