Gifjes auteursrecht: mag je ze wel op je website gebruiken?

Bijgewerkt: 27 oktober 2022

Wat zijn ze toch leuk, die bewegende plaatjes, ook wel gifjes genoemd. Ze ondersteunen geschreven content of dienen als decoratie. Veel websites maken hier gebruik van.

Wat velen niet weten is dat er auteursrecht op gifjes zit. Iemand heeft ooit het plaatje gemaakt en hier veel tijd en creativiteit ingestoken. Dat betekent ook dat diegene (waarschijnlijk) het auteursrecht heeft. Wanneer je zonder toestemming een gifje publiceert kan dit tot vervelende gevolgen leiden.

Korte uitleg over gifjes

Foto’s, afbeeldingen, graphics en bewegende plaatjes. Voor velen is het één pot nat maar er zit toch verschil tussen, met name wanneer het om bestandsformaat gaat. Een gifje is een kort filmpje of een bewegende afbeelding. Dit bestand herken je aan het achtervoegsel GIF. Het bestand kan 256 kleuren bevatten.

Iedereen kan een gifje maken, hier zijn verschillende tools voor. Tegenwoordig geven smartphones de mogelijkheid om gifjes vanuit je bibliotheek te maken.

Hergebruik van foto’s of afbeeldingen

Feitelijk maak je bij het aanmaken van een GIF-bestand gebruik van bestaande foto’s of afbeeldingen. Die worden achter elkaar geplakt waardoor er beweging of een soort filmpje ontstaat. Doordat gifjes zichzelf herhalen zijn ze leuk om op je website of social media te tonen.

Bijna iedereen met een website weet dat je niet zomaar foto’s van het internet mag halen. Maar wat wanneer je bestaande foto’s hergebruikt en er een gifje van maakt? Bij wie ligt in dit geval het auteursrecht?

Het GIF auteursrecht

Niks zo verwarrend als het auteursrecht, want hier heerst veel onduidelijkheid over. Al helemaal wanneer het om zoiets als een gifje gaat. Of je ze nu zelf maakt of van het internet downloadt: iemand heeft er ooit moeite ingestoken. Bovendien is een gifje een uniek en creatief werk. Er is sprake van een originele vormgeving. Je zou dus denken dat de maker van het gifje het auteursrecht heeft.

Dat is niet altijd het geval. Wanneer de maker eigen foto’s of afbeeldingen gebruikt, dan rust het auteursrecht wél bij de maker. Maar wanneer deze foto’s van het internet haalt, dan wordt het auteursrecht twijfelachtig.

Om het kort samen te vatten:

• Maker gebruikt eigen afbeeldingen: hij heeft het auteursrecht
• Maker gebruikt afbeeldingen met vrije licentie: hij heeft het auteursrecht
• Maker gebruikt afbeeldingen zonder toestemming: geen auteursrecht

Mag je een GIF die iemand anders heeft gemaakt, op je website gebruiken?

Of je een willekeurig gifje op je website mag plaatsen hangt van verschillende factoren af. Ten eerste waar de GIF vandaan komt. Giphy is een platform waar gebruikers gifjes uploaden, die anderen kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld voor hun website of social media.

Giphy verschuilt zich achter de wet van fair use. Het gaat hier om werken met auteursrecht die onder bepaalde voorwaarden mogen worden gebruikt. Fair use is een onderdeel van de auteursrechtenwet van Amerika en gedeeltelijk vergelijkbaar met het citaatrecht in Nederland. Hoewel Giphy veilig in gebruik lijkt, adviseer ik om hier wel voorzichtig mee te zijn.

Heeft de maker van het gifje het auteursrecht? Dan moet je eerst om toestemming vragen voordat je de afbeelding online plaatst. Toestemming vragen is de makkelijkste manier en voorkomt achteraf een hoop ellende.

Wanneer de maker geen auteursrecht heeft is het beter om van het gifje af te blijven.

Zelf een gifje maken

Je voorkomt een hoop auteursrechtelijke problemen door zelf een gifje te maken. Dit doe je met afbeeldingen of plaatjes waar je auteursrechthebbende van bent. Je zult dus eerst zelf wat foto’s of plaatjes moeten maken.

Toestemming vragen wanneer mensen in de afbeelding zichtbaar zijn

Je hebt wat foto’s van Mark Rutte gemaakt en wil deze tot een gifje samenvoegen. Mag dit? Ondanks dat dit veel gebeurt mag het in principe niet. Je moet vooraf toestemming aan Rutte vragen. Doe je dit niet? Dan kan hij zich beroepen op het portretrecht.

Het portretrecht geldt niet alleen voor foto’s maar ook voor tekeningen, schilderijen en andere afbeeldingen. Oftewel elke afbeelding waarop het gezicht van een persoon duidelijk herkenbaar is.

Wie in strijd met het portretrecht handelt kan juridisch worden vervolgd. Je moet bijvoorbeeld een schadevergoeding betalen.

Hoe kan het dan dat er zoveel gifjes van beroemdheden op het internet staan, zonder dat er sprake is van schadevergoedingen? Dit komt omdat veelal niet duidelijk is wie het gifje gemaakt heeft. En sommigen beroemdheden maken er geen probleem van, of vinden de plaatjes zelfs grappig.

Auteursrecht met betrekking tot parodiëren

Er is nóg een manier om het gifjes auteursrecht te ontlopen: parodiëren. Een parodie is een overdreven nabootsing van een film, foto, lied of iets anders, waarbij het om spot draait. Een bekend voorbeeld van een parodie is Lijntje Snuif, het coke-snuivend konijn, afgeleid van Dick Bruna.

Teringtubbies van Bart de Graaff was in de jaren 90 ook een bekende parodie. De makers van de originele Teletubbies waren er niet zo blij mee, maar het viel onder parodiëren.

Bij een parodie mag er geen sprake zijn van belediging, verwarring of concurrentie. Wanneer je een GIF maakt van Marco Borsato met kleine kinderen, dan valt dit onder belediging. Dat mag niet! En wanneer je afbeeldingen van je concurrent gebruikt om hier een GIF-je van te maken, dan is dit geen parodie.

Het is dus even opletten of een GIF wel onder parodiëren valt. Ga er niet zomaar vanuit dat je schaamteloos gifjes kunt maken of op je website plaatsen.

---