Copyright, moet je dat kopen of krijg je dat?

Bijgewerkt: 16 april 2023

Copyright is een mooi Engels woord voor auteursrecht. Het gaat om het exclusieve recht dat de maker van een werk heeft. Vaak wordt gedacht dat wanneer jij als eerste iets maakt, dat je dan ook auteursrecht hebt. Nee dit is niet zo! Het werk dat je maakt moet uniek en onderscheidend genoeg zijn.

Copyright heb je dus op een onderscheidend werk dat jij hebt gemaakt en aan de buitenwereld bekend maakt. Het mooie is dat je copyright helemaal niet hoeft te registreren. Je hoeft er ook niet voor te betalen. Makkelijk toch? Maar hooo, want duizenden mensen denken dat ze auteursrecht hebben, terwijl dit helemaal niet zo is.

Teksten die op een website staan

Vooral op websites zie je vaak een copyrightteken staan. Dat ziet er zo uit: ©. Wat betekent copyright op een website? Nou, dat die website dus het auteursrecht over de teksten heeft. En waarschijnlijk ook op de afbeeldingen, filmpjes en de audio.

Maar is dit wel zo? Uit praktijkervaring weet ik dat heel veel websites helemaal geen copyright hebben. Hoewel ze dit wel zo doen geloven. Hoe dit precies zit wil ik graag aan je uitleggen.

De maker van teksten heeft auteursrecht, niet degene die de teksten gebruikt

Kijk en dat is al gelijk een ding: veel websites laten hun teksten door iemand anders schrijven. Ze huren bijvoorbeeld een freelancer in. Of laten dit door een marketingbureau doen.

Vervolgens worden die teksten op de website geplaatst. Het bedrijf of de website eigenaar claimt  vervolgens het auteursrecht. Iets dat helemaal niet mag! De maker van het werk, in dit geval de tekstschrijver, is de auteursrechthebbende. En niet die website.

In de praktijk ziet dit als volgt uit:

• De website-eigenaar schrijft zelf een blog: hij heeft het auteursrecht
• De website eigenaar huurt een freelancer in en laat door deze personen de blog schrijven: de freelancer heeft het auteursrecht

Kun je copyright kopen?

Het is niet zo gebruikelijk maar het is zeker mogelijk om copyright te kopen. Hierbij staat de maker van het werk zijn auteursrecht af. Dit wordt dan aan de koper overgedragen. Het is belangrijk om dit soort zaken goed op papier te zetten. Het moet heel duidelijk zijn dat de originele maker geen auteursrecht meer heeft.

Auteursrecht kan ook verlopen

Stel dat je een tekst door iemand hebt laten schrijven. Of je hebt een foto door een fotograaf laten maken. Je wil het copyright niet kopen. Dat kan ik begrijpen want vaak moet je hier ontzettend veel voor betalen. Is er een andere manier om het auteursrecht in handen te krijgen?

Ja dat is er. Je moet wachten totdat de auteursrechthebbende komt te overlijden. Daarna moet je nog eens 70 jaar wachten. Want 70 jaar naar diens overlijden komt het auteursrecht vrij.

Ik heb copyright: welke rechten heb ik dan?

Misschien schrijf je blogs, maak je foto’s (voor jezelf of in opdracht), video’s of podcasts. Het kan ook om tekeningen of logo’s gaan. Of elk ander creatief werk. Heb je dan automatisch copyright? Ja dat heb je!

De vraag is welke rechten je hebt. Copyright is een exclusief recht. Dit betekent dat jij bepaalt of en waar het werk openbaar wordt gemaakt. En ook wanneer en in welke mate het verveelvoudigd wordt.

Stel dat iemand je vraagt om een blog te schrijven. Hier krijg je voor betaald, bijvoorbeeld € 75. Is het zo dat je voor die € 75 niet alleen de blog schrijft maar ook het copyright afstaat? Natuurlijk niet! Je schrijft de blog en stuurt deze naar de opdrachtgever toe. Deze krijgt vervolgens de licentie om de blog te gebruiken.

Het is niet de bedoeling dat je die licentie weer aan een derde geeft. Tenzij dit vooraf bekend is gemaakt. Bij blogs of teksten gaat het vaak om een exclusieve licentie. Maar bij foto’s kan het best dat het beeldmateriaal meerdere keren wordt doorverkocht.

10 voorbeelden van copyright

Wat is copyright en hoe ziet dit in de praktijk uit? Wanneer je nog steeds lastig vindt om te achterhalen wanneer het copyright van toepassing is, moet je onderstaande 10 voorbeelden zeker even bekijken.

1. De schrijver van boek

Een schrijver heeft een leuke roman geschreven. Het boek wordt uitgebracht en er worden best wel veel exemplaren verkocht. Iemand anders vindt dit eigenlijk wel een goed idee. Dus gebruikt die ander stukjes tekst uit het boek voor zijn eigen boek. Dat mag niet want diegene heeft hier geen toestemming voor. De schrijver van de roman heeft het auteursrecht en deze bepaalt dus ook of iemand anders kopieën van zijn werk mag maken.

Wat wel mag is een paar zinnetjes uit die roman citeren in je eigen boek. Dat valt onder het citaatrecht en hier is geen toestemming voor nodig.

2. De muzikant componeert een liedje

Een muzikant heeft een geweldig idee voor een nieuw lied. Hij heeft dat lied gecomponeerd en geeft het op Spotify uit. Wat leuk denkt een ander, daar haal ik mijn inspiratie uit. Dus gebruikt die ander de muziek en maakt hier zijn eigen tekst op. Ook dat mag niet want anderen mogen zonder toestemming niet zomaar de muziek gebruiken.

Toch is dit iets wat in de praktijk veel voorkomt. Denk maar eens aan dj’s die allerlei fragmenten van muziek samenvoegen. Of buitenlandse muziek waarvan Nederlandse nummers van worden gemaakt. Soms met toestemming, maar net zo vaak ook zonder toestemming. Hier zijn dan ook de nodige rechtszaken over geweest.

3. Een kunstenaar en zijn schilderij

Copyright gaat niet alleen over teksten, afbeeldingen of muziek. Het geldt ook voor kunstwerken zoals een schilderij. Je mag bijvoorbeeld geen schilderij van iemand namaken. Ook niet wanneer je het wat anders maakt of wanneer het oorspronkelijke werk herkenbaar is.

Maar wat wanneer de kunstenaar meer dan 70 jaar is overleden? Dan kan het dat er geen copyright meer op het schilderij zit. Maar soms wel, want de bezitter van een kunstwerk kan namelijk het copyright in handen hebben gekregen. Bijvoorbeeld via de kunstenaar zelf of diens familie.

4. De journalist schrijft een nieuwsartikel

Een journalist is in loondienst bij een grote krant. Hij schrijft een nieuwsartikel en ziet dat iemand anders zijn artikel overneemt. Helaas kan de journalist hier niks tegen doen. Omdat hij in loondienst werkt heeft zijn werkgever het auteursrecht. Het is dus de werkgever of de krant die hiertegen in verweer moet gaan.

Zou de journalist als zelfstandige werken dan heeft hij juist wel het auteursrecht over het nieuwsartikel. Het maakt dus verschil of je wel of niet in loondienst een werk creëert.

5. De architect en het gebouwontwerp

Een architect maakt een prachtig ontwerp voor een nieuw gebouw. Anderen mogen dit ontwerp niet zomaar gebruiken. Hier is eerst toestemming van de architect voor nodig. Een beetje lastig want veel woningen lijken op elkaar. Dat is niet zo erg, dit zijn standaard ontwerpen waar geen auteursrecht op zit. Maar wel wanneer het om een heel uniek ontwerp gaat.

6. De gameontwikkelaar maakt een videospel

Ooit heeft iemand het beroemde videospel Pacman bedacht. De bedenker heeft het auteursrecht. Dit geldt ook voor alle andere game-ontwikkelaars die nu – videospellen ontwerpen. Is een gameontwikkelaar in loondienst, dan krijgt zijn werkgever het auteursrecht. Daarom zijn er ook zoveel spellenfabrikanten die liever ontwikkelaars in loondienst hebben.

7. De fotograaf maakt portretfoto’s

Wanneer een fotograaf portretfoto’s van iemand anders maakt dan heeft deze het auteursrecht op de foto’s. Maar dit is weer iets anders dan portretrecht. Het portretrecht houdt in dat de geportretteerde in veel gevallen mag bepalen of de foto wel gepubliceerd mag worden.

Het portretrecht geldt wanneer je herkenbaar op een foto, afbeeldingen of tekening staat. Ook een typerende lichaamshouding kan onder het portretrecht vallen. De fotograaf heeft dan wel auteursrecht maar moet nog steeds toestemming van de geportretteerde vragen om het werk te publiceren.

8. Een software ontwikkelaar maakt een computerprogramma’s

Respect voor software ontwikkelaars, zonder deze groep mensen zouden er geen nieuwe computerprogramma’s op de markt komen. Heeft een software ontwikkelaar copyright op zijn computerprogramma’s? Ja dat heeft hij. Anderen mogen de software die hij gemaakt heeft niet zonder toestemming gebruiken.

9. Een choreografie en een dansvoorstelling

Vaak hoor je dingen over copyright in combinatie met teksten, afbeeldingen of kunstwerken. Maar wist je dat een choreograaf auteursrecht op zijn choreografie heeft? Hij of zij bepaalt waar en wanneer de choreografie wordt uitgevoerd, bijvoorbeeld tijdens een dansvoorstelling. Anderen mogen de choreografie niet zomaar kopiëren.

10. De interviewer en de podcast

Er staan steeds meer podcasts online. Hier zit ook copyright op. Maar wie heeft het copyright, degene die het interview afneemt of degene die de vragen beantwoordt? Degene die de podcast maakt heeft copyright op de inhoud hiervan.

De geïnterviewde heeft auteursrecht op zijn of haar antwoorden en andere bijdragen aan het interview. Dit betekent dat de geïnterviewde toestemming moet geven om zijn of haar gedeelte van de podcast te kopiëren, te distribueren of openbaar te maken. Wanneer het om wijzigingen gaat is toestemming nodig.

---